Далан: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
|||
59 устуруока:
Далан «Дьылҕам миэнэ» диэн кинигэтиттэн Башарин куруһуогун туhунан.
Георгий Прокопьевич Башарин — ликбезтэн наука кырбааттаах аартыгынан, кини саамай үрдүк чыпчаалыгар тиийэ үүммүт саха бастакы талааннаах соморуодак ученайдарыттан биирдэстэрэ. 1951 сыллаахха 39 сааһыгар докторскай диссертацияны көмүскээн кэлэн, биһиэхэ, пединститукка преподавателинэн үлэлээбитэ. Дьонноругар, төрөөбүт норуоттарыгар, кини саамай наадалаах проблемаларыгар сыһыаннара талааннаах да ученайдарга барыларыгар биир буолбат: наар тус бэйэлэрэ эрэ аатыралларын-сураҕыралларын, үчүгэй буолалларын туһугар охсуһааччылар кинилэр истэригэр эмиэ үгүстэр. Георгий Прокопьевич хара маҥнайгыттан наукаҕа төрөөбүт норуотун культуратын биир сүрүн боппуруоһун көмүскэспитинэн киирбитэ. 1944 сыллаахха кини туруорсуутунан саха литературатын төрүттээбит үс суруйааччылар А. Е. Кулаковскай, А. И. Софронов, Н. Д. Неустроев үтүө ааттара тиллибитэ, кинилэр айымньылара төрөөбүт норуоттарыгар төннөрүллүбүтэ. Ити үлэтэ «Три якутских реалиста- просветителя» диэн ааттанан, туһунан кинигэнэн тахсыбыта, автор историческай наука кандидатын степенин ылбыта. Кини улахан фундаментальнай үлэтэ «История аграрных отношений в Якутии» диэн, ити үлэтин иһин киниэхэ историческай наука докторын степенин биэрбиттэрэ. Г.П.Башарин пединститукка кэлээтин, биһигини, эдэр ыччаты, наукаҕа көҕүппүтүнэн, угуйбутунан барбыта. Саха сирин историятын туһунан аан бастаан систематическай курсу аахпыта, историческай куруһуогу тэрийбитэ. Ол кэмҥэ Саха сирин историята саҥардыы үөрэтиллэн эрэрэ, онно эдэр научнай кадрдары бэлэмниир баҕалааҕа. Саха сирин историятын үөрэтэр аан бастакы историческай куруһуокка 1950—51 сс. үөрэх дьылыгар 19 чилиэн баара. Миша Ивановтуун иккиэн биһиги ол куруһуокка киирбиппит. Куруһуокпутугар биһиги тема ылан, библиотекаттан, архивтан матырыйаал хомуйан, реферат суруйарбыт. Рефераттары дьүүллэһии, научнай кырдьыкка талаһар эдэр дьон сиэринэн, итэҕэстэргэ ханнык да эйэлэһимтиэтэ суох припципиальнайдык, уохтаахтык-күүстээхтик барара. Биһиэхэ, студеннарга, Башарин куруһуогар сылдьыыбыт — төрөөбүт дойдубут, Сахабыт сирин историятын үөрэтиибит, системаламмыт дириҥ билиини уонна научнай үлэҕэ бэртээхэй бэлэми биэрбитэ. Ити сыллааҕы куруһуок чилиэннэриттэн биэс ученай тахсыбыта. Оттон, уопсайынан, Г. П. Башарин куруһуогуттан алта уонча ученайдар иитиллэн тахсаннар, бүтүн научнай оскуола төрүттэммитэ.(10-13 сирэй)
Далан Кэриэн ымыйа .Байанай туьунан остуоруйа. Оттон киис-Баай Хара Тыа бастын маанылаа5а ,эмиэ кундутун курдук сытыы-сымса ,бултуурга эрэйдээх кыыл.Кииьи онноо5ор ыттаах кырдьа5ас булчуттар куоттарыахтарын сэп . Кемулуек иннигэр иттэн эргичин,нии туран уол кербутэ ,ыраас ба5айы тутуулаах булчут уутээнэ эбит,иьэ барыта курду туулээх сабыылаах :муостата тайах тириитэ ,оронноро эьэ тириитэ ,истиэнэтэ тиин ,саарба, саьыл тириитэ .Уол ол курдук оьох сылааьыгар тартаран ,сылаата киирэн олорбутунан нухарыйан эрдэ5инэ, эмискэ таьырдьа тыас тыаьа 8р8 куугунаабыта ,тургэн сырыылаах табалар туйахтарын тыаьа чыбыгыраьа туьэллэрин кытта таьыттан икки эрдэ5эьи туппут ,киис -саарба танастаах киьи кетен туспутэ .Кини саар тэгил унуохтаа5а ,элэкис -мэлэкис курдук сытыы ,тургэн туттунуулаа5а.Таьыттан киирбит киьи кырдьа5аьын -эдэрин уол кыайан быьаарбата5а
《Мин ыырым ыраах,сырыым -айаным киэн '-диир анараа киьи .-киэьэ бэ5эьээ кэлбит кэммэр кэлиэ5им Хаьыын-хаьан да эн мин барарбын -кэлэрбин керер эрэ буолаайа5ын
Уутээниттэн тэйбэтэр да5аны ,саллар сааьыгар кербетех угус кыылын -суелун ,булт арааьын керер. Кини кыыла туран ,сылайбытын -элэйбитин умнан ,бултаспытынан барар .
Сарсыарда туран дьиэлээх киьи уолга этэр:《куьа5ан киьи эбиккин ,ытык тылбын ытыктаабатын ,уоран кердун
Баай Хара Тыа иччитэ Баай Байанай диэн буолабын .Эйиигин соруйан байанайдаах булчут буоллун диэн бэйэбин кытта бултаьыннарбытым
Баай Хара Тыа5а сатаан сылдьыа суоххун :тылгар турбаккын ,албыннын.
== Далан туһунан ==
| |||